ANG DAM SA ECUADOR AT UTANG NILA...

MAGSISI MAN ANG ECUADOR...HULI NA, NAKABAON NA SILA SA TSINA! TAYO MAY PAGASA PA?

Debt Trap:

Katulad ng naranasan ng ibang bansa, gaya ng Sri Lanka, Venezuela, Pakistan at iba pang bansa sa Africa, ibinaon sila ng Tsina sa mga utang sa pamagitan ng mga proyektong sub-standards o mababang kalidad, napakataas na interes sa ginastos (utang), at ang masakit ay hindi talaga kailangan; kung ito man ay kailangan, ito ay punom-puno ng suhulan (bribery). Sounds familiar?

Katulad ng nangyari sa Ecuador na nagtayo ng isang dambuhalang dam o imbakan ng tubig na ang layunin ay tugunan ang pangangailangan sa tubig at kuryente...magandang layunin ngunit' nauwe sa korapsyon!

Ang artikulong ito ay hinango sa panulat ni Nicholas Casey at Clifford Krauss ng New York Times, "It Doesn't Matter if Ecuador Can Afford This Dam. China Still Gets Paid." -December 2018.

Atin itong sinalin sa tagalog sa abot makakaya; upang maihayag ang tamang konteksto o nilamaman nito...

"Hindi Na Mahalaga Kung Kayang Gastusan Ng Ecuador Ang Dam. Makakakuha Pa Rin ng Bayad Ang Tsina."

Itinayo ang dambuhalang dam (Coca Codo Sinclair) sa lugar na may aktibong bulkan. Kahit may banta na ang mga eksperto na isang pagsabog lamang ay mababalewala ang dam.

Wala pang dalawang taon mula ng ito'y maitayo, kakikitaan na ng mga dumi o deposito ng buhangin, lupa, at mga puno ang 'reservoir' o ang ipunan ng tubig. Ang mga makina ay nakitaan ng maraming (libong) ng bitak (cracks).

Minsan sinubukan ng mga inhinyerong patakbuhin ang makina para sa kuryente nguni't kumalog at nagkaroon ng electrical shortage sa national grid o ang distribusyon ng kuryente. Nagkaroon ng malawakang black-out.

Ang ambisyon ng Ecuador na iaangat sa hirap ang bansa at magkaroon ng sapat na supply ng enerhiya ay nauwe sa korapsyon at trahedya para sa bansa.

Halos lahat ng matataas na opisyal ng gobyerno na may kinalaman sa dam ay napatunayang sangkot sa korapsyon o suhulan. Kasama rito ang isang dating bise presidente at kakatwa na isang 'anti corruption' na opisyal na dapat nagbabantay sa proyekto ay nahuli 'on tape' tungkol sa suhulan.

Ang price tag: Aabot sa $19 bilyong dolyares na utang sa China, hindi lang sa ginastos sa dam kundi para sa mga tulay, kalsada, irigasyon, eskuwelahan, klinika pangkalusugan, at kalahating dosenang iba pang dam na hikahos na babayaran ng Ecuador sa China.

Para mabayaran ang utang, kinukuha ng China ang 80 porsyentong produksyon ng langis (oil) ng bansa. At pinagtutubuan pa ito ng China, dahil kinukuha nila ito sa mababang presyo at binebenta naman ng presyong merkado. Double whammy!

Upang makahabol, halos kalbuhin na ng Ecuador ang kanilang kagubatan sa kaloob-looban ng Amazon upang makahanap ng langis para makabayad ng utang.

Pero hindi ito sasapat, baon sa utang kinailangang bawasan ang nakalaan para sa mamamayan (education, health services, etc.), at pagbabawas ng trabahador sa gobyerno. Inaasahan na ang krisis o pagbagsak ng ekonomiya, parang Venezuela.

Ayon kay Carlos Perez, Ecuador's energy minister: "Malinaw ang pakay ng China, inabuso ng China ang Ecuador; kinontrol ang ekonomiya."

Ang artikulo ay nagsasaad pa ng geo-politics o ang agawan ng kontrol sa ibat' ibang parte ng mundo ng makapangyarihang mga bansa. Nais ng China na kilalanin silang isang bansa kayang tumapat sa Amerika o higit pa. (Hindi na natin ito paguusapan, kung nais ay basahin ang buong artikulo sa link ng New York Times).

Ayon kay Fernando Santos, isang energy minister nung 1980s at nalaman nyang tinatayo ang dambuhalang dam (Coca Codo Sinclair), halos hindi sya makapaniwala.

Alam nyang walang patutunguhan ang insprastuktura dahil sa isang aktibong bulkan na katabi nito. Isang malakas na lindol ay wawalisin nito ang anumang infrastuktura na nakatayo sa lugar.

Mayroong Babala: 

Isang independyenteng pagaaral nuong 2010 na hinanda ng Mexican government ay nagbigay na ng babala na ang (amount) dami ng tubig sa rehiyon ay hindi man lang napagaralan sa loob ng tatlumpung taon.

Ganunpaman, minadali ng mga matataas na opisyal ng gobyerno na madaliin na ang proyekto dahil magtatagal pa raw ng ilang taon kung pagaaralan pa ito.

Isa pang napakahalaga aspeto ng proyekto na  binalewala ay ang ulat sa epekto sa kalikasan.

Ang dating presidente na si Rafael Correa, isang makakaliwa at 'populist' na may ambisyong makakawala sa impluwensya ng Amerika at nangakong pauunlarin ang kanyang bansa...parang si Duterte lang ah.

Pagkaupo sa puwesto nung 2006 ay kaliwa't kanang binabanatan nito ang Amerika at kinansela pa ang operasyon ng Amerika, ang 'anti narcotics surveillance flights' sa Ecuador.

Pati ang mga 'Western Financial Institutions' gaya ng IMF ay inupakan ni Correa dahil nalilimitahan daw nito ang kanyang gastusin (conditions). Nuong 2008, hindi na nagbayad ang Ecuador sa utang nitong $3.2 bilyong panlabas at inimbitahan ang China na pumasok o saluhin ito.

Dito na nagsimula ang unti-unting paggapang ng China sa ekonomiya ng Ecuador...ayon kay dating economic coordination  minister na si Diego Borja, laking gulat nila ng makita ang terms o kondisyon ng pautang ng China, galing sa China state owned Chinese Export-Import Bank, na may malaking patong na interes; at kasama sa kondisyones ay ididikta nito na ang gagawa sa proyekto ay Chinese contractor. Walang kumpitensya, walang bidding.

Nuon pa lang ay nakita na ng Ecuador kung ano ang pakay ng China - oil o langis! Nuong 2009, pinautang ng China ang Ecuador ng $1 bilyong dolyar at ang ibabayad ay langis na tatanggapin naman ng China state owned company, ang Petro China.

Dahil na rin sa pagkiling ng presidente sa China, tinuluyan na nitong sinara ang ibang financial instrument o pondong manggagaling sa Western world. Kaya wala nang matatakbuhan ang Ecuador kundi yakapin ang China, ang pautang, ang pagmamanipula nito. Sounds familiar?

Kampante ang presidenteng Correa, na mayroon syang isang kaibigan (China) na handang magpautang ng pera, bahala na kung malaki ang interes...

Isang krisis ang tumama sa Ecuador ng panahon na iyon, nagkaroon ng krisis sa tubig, isang malawakang tagtuyo...paubos ang imbak na  na tubig sa mga reservoir; syempre, apektado ang pangangailangan ng bansa sa tubig at kuryente na umaasa sa mga dam (hydro power).

Dito pumasok si Aleksey Mosquera at ang proyekto na dambuhalang dam. Ang Coca Codo Sinclair - isang proyektong dam na makapagbibigay ng 1/3 o ikatlong hati ng kuryente na pangangailangan ng bansa. At duon nga nabuo ang pagtatayo ng dam katabi ng Reventador Volcano at doble ang laki kumpara sa dating plano na hindi nga pinayagan sampung taon na ang nakalipas.

Nuong mabuksan ang bagong dam nitong 2016, dumating si Xi Jinping para makipagdiwang.

Pero lingid sa kaalaman ng publiko, dalawang araw bago dumating si Xi ay nagkagulo sa dam. Sinubukan ng mga inhinyero na patakbuhin ang buong kapasidad na 1,500 megawatts, pero hindi kinaya, kumalog ang makina at nagkaroon ng malawakang blackout sa bansa. Nilihim ito sa mga mamamayan.

Mula nuon ay hindi na pinatakbo ang buong kapasidad nito sa takot na may mangyaring masama muli. Sa ngayon, tumatakbo lamang ito ng kalahati sa inaasahang kapasidad nito.

Ganunpaman, BABAYARAN pa rin ng Ecuador ang buong utang o pinalobong gastos sa konstrukyon o pagkakatayo ng dam. Ang utang na $1.7 bilyon, na may 7% interes sa loob ng 15 taon! Sa interes pa lang, may babayaran nang $125 milyon taon taon ang Ecuador.

Sino ang magbabayad? Ang mga Ecuadorians, sa buwis na ipapataw sa kanila at ang paghihirap ng mga ito sa kawalan ng serbisyong publiko.

Kahit ang mga itinayong mga transmission towers o dambuhalang bakal na struktura gamit sa mga linya ng kuryente ay kinatatakutang babagsak sa pagguho ng lupa dahil hindi matibay ang pundasyon na ginawa ng mga Tsino. sounds familiar? Made in China eh!

At ang pangakong bababa ang kuryente? Reklamo ng mamayan ay bumabayad sya ng aabot sa $60 dolyar buwan buwan, o talong libo sa ating pera, sa isang ordinaryong pamilya. Hindi bumaba, bagkus nagpahirap pa ang proyekto sa ordinaryong mamamayan.

Sinong nakinabang? Mga matataas na opisyal na sangkot sa proyekto.

Mga Depekto sa Disenyo: (7,648 cracks found in the dam’s machinery)

May bitak? Kapag palapit ka sa dam ay hindi mo malalamang dam ito, ang tubig sa resevoir ay puno ng putik, at kung anu-anong putol ng mga puno, sa pagpasok sa ilog ng Quijos gamit ang bangka ay mahihirapan sa kapal ng mga bara (debris).

Sabi ng mga manggagawa sa dam, parte raw ito ng 'design flaw' o maling disenyo. Nuong 2014, nakitaan din ng bitak ang mga 'stainless steel' na gamit sa planta. At nung ngang Disyembre 2014, namatay ang 13 manggagawa ng magkaroon ng baha sa isang tunnel nang bumagsak ito.

Isang senior engineer ang gumawa ng report para sa pangulo (Correa), ay tinanggal makalipas ang ilang araw. No talk, no mistake?

Mayroon 7,648 bitak ang nakitaan sa makina ng dam, dahil sa mga substandard na bakal at hindi maayos na pagkakawelding ng Sinohydro. Dagdag pa ang bunton ng buhangin o bumabaha sa tunnels na sisira sa mga mahalagang makina ng dam.

Dagdag pahirap sa mga inhinyero (Ecuador) ay ang mga instructions o patnubay sa mga makina na may Chinese na karakter at Espanyol ay hindi nagtutugma.

Ang epekto, dahil sa depekto sa disenyo, ang patuloy na pagdami ng bara sa tunnel sa rervoir ay manaka-nakang magpapakawala ng tubig ng dam, ngunit dahil sa magulong instrukyon, ay nagdudulot ito ng hindi tamang dami ng tubig at nagbabaha sa mababang lugar.

Baon na sa utang, kaya utang na lang ang nagpapatakbo sa Ecuador...

Ngayon, marami sa Ecuador ang galit sa China...pero may pagasa pa bang makaahon? Dahil itinaboy na nila ang West kaya no choice na ang Ecuador kundi kumapit sa China.

Kailangan ng Ecuador ng $ 11.7 bilyong dolyar para matustusan ang kanilang utang...sa ngayon, lumalapit na si president Correa sa mga dati nyang inalipustang World Bank at IMF...so uutang na naman.

Leopoldo Gomez, nagtatrabaho sa isang water facility treatment: "Ngayon, alam na namin, may mga proyektong hindi naman namin talaga kailangan, tulad ng dam."

https://www.nytimes.com/2018/12/24/world/americas/ecuador-china-dam.html